Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım prosedürü toplumdaki tüm bireylerin öğrenmesi gereken, İlk Yardım Eğitimi konuları arasındaki en değerli bölümlerden birisidir.
Günümüzde bireylerin yaşı veya cinsiyeti fark etmeksizin doğal vücut boşluklarına toz, toprak, tahta kıymıklar, metal parçalar, cam kırıkları ve kum taneleri kaçmaktadır.
Bazı vakalarda sadece kişiye rahatsızlık veren bu durum bazı olaylarda ise enfeksiyon tehlikesi ile birlikte ciddi sonuçlara yol açmaktadır. Cisim Kaçmasında İlk Yardım sürecine hakim olan kişiler bu gibi durumlarda en doğru müdahaleyi yapabilmektedir.
İnsanlarda en sık görülen ve müdahale ihtiyacı duyulan cisim batması problemi Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım uygulaması olmaktadır.
İnsanlarda Yabancı Cisim Batması vakalarının en sık görüldüğü vücut bölgelerini;
- Göz,
- Burun,
- Kulak,
- Boğaz,
- Deri,
olarak belirtebiliriz.
SARIZEYBEK İlk Yardım Eğitim Merkezi olarak İzmir de uzun yıllardır İlk Yardım Kursu olarak hizmet vermekte ve sunduğumuz eğitimlerin konularından birisi olan Yabancı Cisim Batmasında İlk Yardım basamaklarını tüm kursiyerlerimize öğretmekteyiz.
Uzman İlk Yardım Eğitmenimiz tarafından yazılan bu makalemizde Yabancı Cisim İlk Yardım prosedürü ile ilgili vücudun farklı bölgelerine göre uygulanması gereken müdahaleler hakkında detaylı bilgiler bulabilirsiniz.
Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
İnsanların en sık karşılaştığı Yabancı Cisim Batması olaylarından birisi Göze Yabancı Cisim Kaçmasıdır. Çocuklar veya yetişkinler fark etmeksizin kişilerin gözüne farklı nedenlere bağlı olarak herhangi bir cisim, kirpik, sinek veya toz tanesi kaçabilmektedir. İlk Yardım Sertifikası alan her birey bu hususta bilgi sahibi olmaktadır. (İzmir İlk Yardım)
Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım basamakları şu şekilde olmalıdır;
A-) Göze kaçan toz gibi küçük bir madde ise;
- Kişinin gözü ışığa doğru çevrilerek alt göz kapağının içine bakılır,
- Eğer gerekliyse üst göz kapağı açık tutulur,
- Kaçan toz veya madde nemli temiz bir bez kullanılarak çıkarılmaya çalışılır,
- Rahatsızlık yaşayan kişiye gözünü kırpıştırması söylenir,
- Bu süreçte kişi gözünü asla ovuşturmamalıdır,
- Eğer bu müdahalelere rağmen kaçan madde çıkmıyorsa kişinin en yakın sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
B-) Göze metal bir cisim battıysa veya kaçtıysa;
- Gerekmedikçe hasta yerinden oynatılmaz,
- Kişinin gözüne hiçbir şekilde dokunulmaz,
- 112 Acil Servis aranarak tıbbi destek istenir,
- Hastanın göz uzmanı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Göze Yabancı Cisim Batması asla küçümsenmemesi gereken bir vakadır. Bu konuyu ciddiye alıp gerekli İlk Yardım prosedürünü uyguladıktan sonra kişi en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir.
Eğer Göze Batan Yabancı Cisim gözün iris adı verilen renkli kısmına veya pupilla denilen göz bebeğine battıysa asla dokunmayın. Gözünüzü temiz bir bezle kapatarak hemen en yakın sağlık kuruluşuna ulaşmaya çalışın.
Buruna Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
Özellikle küçük yaştaki çocuklarda akla dahi gelmeyecek cisimlerin buruna sokulduğu vakalar ile karşılaşılabilmektedir. Çocuklar düğme, tespih tanesi, oyuncak parçası, sebze veya meyve gibi maddeleri burunlarına sokabilmektedir.
Buruna Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım basamakları şunlardır;
- Kişinin burun duvarına bastırılıp kuvvetli bir nefes vermesi istenerek cismin atılması sağlanmaya çalışılır,
- Eğer bu şekilde cisim çıkmazsa 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir.
Belirtilmelidir ki burun içerisine kesici veya sivri uçlu hiçbir cisim sokulmamalı ve bu şekilde müdahale edilmemelidir. Buruna Yabancı Cisim Kaçması olayı sırasında burun içerisine su dökülmemelidir.
Kulağa Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
Yine çocuklarda en sık rastlanılan durumlardan birisi Kulağa Yabancı Cisim Kaçması vakasıdır. Özellikle çocuğun kulağının içerisine kalem gibi sivri uçlu cisimlerin sokulması ve buna yanlış müdahale edilmesi tehlikeli sonuçlar doğurmaktadır.
Kulağa Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım basamakları şunlardır;
- Kişiye kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez,
- Kesinlikle bölgeye su değdirilmez,
- Eğer bu şekilde cisim çıkmazsa 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir.
İnsanlarda kulağın içerisine kaçan cismi iğne veya delici bir alet kullanarak çıkarmayı asla denemeyin. Bu işlemi yaparken kulak zarınıza zarar verebilir ya da kulak içerisinde kesiler oluşmasına neden olabilirsiniz.
Ayrıca Kulağa Yabancı Cisim Kaçması vakasını yaşayan kişinin kulağına su akıtmayınız. Bunu yapmanız kulak içerisindeki hassas yapıların zarar görmesine yol açabilir.
Boğaza Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
Günümüzde Yabancı Cisim Kaçması vakaları arasında en sık görülen ve en ölümcül sonuçları olan durum Boğaza Yabancı Cisim Kaçması olarak bilinmektedir.
Nefes alıp vermekte zorluk çeken kişilerde Boğaza Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım prosedürü gereğince yapılması gerekenler şunlardır;
- Aşama
- İlk müdahale kişinin öne doğru eğilmesini sağlayın.
- Hastanın hava yolunu tıkayan cismi çıkartmak için öksürmesini söyleyin.
- Avucunuzun içi ile 5 kez kişinin kürek kemikleri arasından sırtına vurun.
- Hastanın ağız içini kontrol edin.
- Gözünüze çarpan herhangi bir tıkayıcı nesneyi tutup çıkartın.
- Aşama
- Bu ilk manevra ile yabancı cisim çıkmadı ise ikinci manevraya geçin.
- Eğer sırtı tokatlamak sonuç vermedi ise hastanın arkasına geçin.
- Elinizi yumruk yapıp göğüs kemiğinin alt kısmına yerleştirin.
- Diğer elinizle yumruğunuzu kavrayarak arkasından hastaya sarılın.
- Her 3 saniyede bir göğüs kemiğini toplam 5 defa içeri doğru bastırın.
- Hastanın ağzının içini kontrol edin.
- Aşama
- Bu manevra ile de yabancı cisim çıkmadı ise üçüncü manevraya geçin
- Elinizi yumruk yapıp hastanın karnının orta bölümüne yerleştirin.
- Elinizi birbirine kenetleyip hastanın karnını arka arkaya beş defa kuvvetli bir şekilde içeri ve yukarı doğru çekin.
- Hastanın ağız içini kontrol edin.
Tüm aşamalar tamamlanıp bütün bu manevralar yapıldıktan sonra yabancı cisim hala çıkmadı ise 112 Acil Servisi arayarak tıbbi destek talep edin. Ambulans geline kadar bu manevraları yapmaya devam edin.
Deriye Yabancı Cisim Batmasında İlk Yardım
İnsanlarda Yabancı Cisim Batması olaylarının en sık yaşandığı vücut bölgesi deridir. Yetişkinlerde günlük yaşam ve iş hayatı içerisinde, çocuklarda ise kazalar sonucunda deriye taşlar, toprak parçaları girebilir.
Ayrıca tahta parçaları veya sivri metal cisimler kaza sonucunda derinin herhangi bir bölgesine saplanabilir. Bu vakalar sonucunda yabancı cismin kirli olması nedeniyle ilgili vücut bölgesinde enfeksiyon riski oluşur.
İnsanlarda Deriye Yabancı Cisim Batması vakalarında cımbız ya da pens kullanılarak dikkatli bir şekilde batan cisim çıkarılmalıdır.
Deriye Yabancı Cisim Batmasında İlk Yardım basamakları şunlardır;
- Cımbız veya pens aleve tutularak temizlenir ve ardından soğuması beklenir.
- Yaranın yanında cımbızı sıkı bir şekilde tutabileceğiniz bir destek noktası bulunur.
- Yabancı cismin ucu yakalanıp deriye giriş yönünün tersine doğru dikkatlice çekilir.
- Ardından yara sabunlu suyla yıkanır.
- Yabancı cismin ucunu yakalamayı başaramazsanız (deriye tamamen girmiş olabilir) işleme devam etmeyin.
- 112 Acil Servisi arayıp tıbbi yardım isteyin ya da hastanın bir sağlık kuruluşuna ulaşmasını sağlayın.
Bilinmelidir ki yabancı cisim çıkarılırken bir direnç ile karşılaşılırsa asla zorlamaya devam etmeyin. Zorlama sırasında yeni yaraların oluşmasına yol açılabilir.
Deriye Yabancı Cisim Batması sonrası eğer giren cisim paslı veya kirli ise tetanosa neden olabilir. Bu durumda tetanos aşınızı yenilemeniz gerekebilir. Konu ile ilgili tedavi eden hekim size gerekli bilgileri verecektir.
Göze Kaçan Cismi temizliğinden emin olduğunuz bir nemli bez ile çıkarabilirsiniz. Bu vakalarda asla gözünüzü ovalamayın. Çünkü toz parçası gözünüzü çizebilir ve gözünüze zarar verebilir. Göz sürekli kapatıp açılarak yabacı cismin çıkması sağlanabilir.
Kulağına yabancı cisim kaçan kişilerde ağrı, kızarıklık, akıntı, çınlama ya da işitme azlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. İşitme azlığının derecesi tıkanma oranına bağlı olarak değişir. Eğer böcek kaçmışsa hareket veya sesle varlığını hissettirir.
Göze metal ya da bir cisim batmış ise;
• Göze hiçbir müdahale yapılmaz.
• Her iki göz üçgen sargı benzeri bir malzeme ile sarılarak kapatılır.
• 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir
• Hastanın göz uzmanlık dalı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Göze Batan Yabancı Cisim görülebiliyorsa temiz ve yumuşak bir peçete ile gözün renkli kısmına değmeden zıt istikamette almaya çalışın.
Göze, göz küresine veya göz bebeğine bir şey yapışmış ya da batmış ise çıkarmaya çalışmayın. Gözü ince bir gazlı bez veya kağıt bardak ile kapatın. Zaman kaybetmeden kişiyi en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırın.
Canlı yabancı cisimlerden küçük olanlar kulak yıkama yoluyla çıkartılabilir. Büyük ve hareketli olanlar ise alkol ile öldürülerek çıkartılabilir.
Kulağa Yabancı Cisim Girmesi sonucu kulakta şiddetli ağrı, kaşıntı, yanma hissi, çınlama, kanama görülebilir. Diğer taraftan yabancı cisimlerin bizzat kendileri veya çıkarılmaları için yapılan dikkatsizce müdahaleler dış kulak yolunda kızarıklık, yara ve apselere neden olur. Hatta bazen kulak zarı delinmelerine ya da orta kulak iltihaplarına sebep olabilir.
• Göz ışığa doğru çevrilir ve alt göz kapağı içine bakılır,
• Gerekirse üst göz kapağı açık tutulur,
• Nemli temiz bir bezle çıkarılmaya çalışılır,
• Hastaya gözünü kırpıştırması söylenir,
• Göz asla ovulmamalıdır,
• Kıymık çıkmıyorsa sağlık kuruluşuna gidilmesi gerekir.
Gözle görünmeyen kıymıklar bazen karbonat ve yara bandıyla çıkarılabilir. Önce bölgenin temizlenip kurulanması, sonra da kıymığa karbonat uygulaması gerekir. Kıymığın üstü yara bandıyla kapatılıp birkaç saat sonra çıkarılır. Kıymık kendiliğinden çıkacaktır.
Yabancı cisim gözü delecek kadar sert veya hızlı değilse genellikle kapak altında ya da göz küresi üzerinde yerleşir. Kapak altına sıkışan yabancı cisim tipik olarak kapak kırpma ile artan batma hissine yola açar.
• Küçük bir kaba biraz beyaz sirke koyun.
• Kıymık olan bölgeyi sirkenin içinde 15 ila 20 dakika tutun.
• Kıymığı cildin yüzeyine çıkana kadar bekleyin.
• Daha sonra kıymığı cımbızla çıkartıp ılık suyla durulayın.
Kıymık çıkarılmazsa vücut bunu emmez veya parçalamaz. Aksine kıymıkları dışarı itmeye çalışır. Kıymık iltihaplı bir reaksiyona neden olabilir. Bu da o bölgede şişlik ve kızarıklık anlamına gelir.
Kıymık batmasından sonra insanların birçoğunda vücut belirli bir süre geçince kıymığı yok etmektedir ve vücuttan atmaktadır.
• Küçük bir şişeyi sıcak suyla doldurun.
• Kıymık giren bölgeyi şişenin üstüne bastırın.
• Su soğudukça cildinizi emecektir ve sizin kıymığı daha kolay çıkarmanıza yardımcı olacaktır.
• Dar ağızlı küçük bir şişeyi sıcak suyla doldurun.
• Cam giren bölgeyi şişenin üstüne bastırın.
• Su soğudukça vakum yapacak ve sizin camı daha kolay çıkarmanıza yardımcı olacaktır.
Ayağa batan bir cam kıymığı ağrıya neden olabileceği gibi enfeksiyona sebep olacak bakteri veya mantarları da vücudunuza sokabilir. Yaz ayları ile birlikte insanlar açık ayakkabılar giymeye başlar ve ayakların savunmasız kalması ile birlikte bu tarz vakalarda artış görülür.
Cam parçasının vücutta yürümesi neredeyse imkansızdır. Eğer cam parçacığı cerrahi müdahale sırasında toplar damar içine yerleştirilmediyse bu durumun görülmesi çok zor bir ihtimaldir. Vücut cam parçacığını yabancı cisim olarak algılayacağı için etrafına makrofajları gönderip kapatır ve cam girdiği yerde kalır.
Bu gibi durumlarda ameliyat nadiren gerekir. Genellikle acil servis veya poliklinik şartlarında lokal anestezi ile yüzeysel ve derin olmayan girişimsel müdahaleler ile iğne çıkarılabilmektedir.
