İnsanlarda ağır sonuçları olan ve hayati risklere yol açan, akut dolaşım yetmezliği sebebiyle ortaya çıkan durum Şok olarak ifade edilmektedir.
Şok geçiren kişilerde solgunluk, nemlilik, nabızda zayıflama – hızlanma, kusma, solunumda zorluk çekme, idrarda azalma, bilinç bulanıklığı hatta tamamen bilinç kaybı gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca Şok geçiren hastaların beynindeki dolaşım bozukluğuna bağlı olarak huzursuzluk, saldırganlık, bulantı ve uyuklama gibi belirtiler de görülebilir.
Bir kişinin Şokta İlk Yardım bilgisine sahip olması günlük hayatında karşılaşabileceği şok vakalarında doğru müdahaleyi yaparak hayat kurtarmaya yardımcı olmasına imkan tanır.
SARIZEYBEK İlk Yardım Kursu olarak İzmir de uzun yıllardır başarıyla vermeye devam ettiğimiz Temel İlk Yardım Eğitimi kapsamında Şokta İlkyardım konusunda da toplumdaki her bireyin bilmesi gereken tüm detaylar teorik ve uygulamalı olarak öğretilmektedir.
Uzman İlk Yardım Eğitmenimiz tarafından kaleme alınan bu yazımızda;
- Şok Nedir
- Şok Belirtileri Nelerdir
- Şok Pozisyonu Nedir
- Şok Pozisyonu Nasıl Verilir
- Şokta İlk Yardım Nasıl Olmalıdır
- Şok Çeşitleri
konularına detaylı cevaplar verilmiştir.
Şok Nedir
Şok kalp – damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.
Şok insanlarda dokuların yetersiz kanlanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Dokularda yetersiz kanlanma olayı dokunun oksijensiz kalmasına ve zehirli atıkların birikmesine yol açmaktadır.
Bu durumun yaşandığı organda ve çevre organlarda ciddi hasarlar meydana gelmektedir. Ölümcül sonuçları olan Şok rahatsızlığını yaşayan her 5 hastadan birinde ölümle biten sonuçlar oluşmaktadır.
Şok Belirtileri
Şok geçiren kişilerde en sık görülen belirtiler arasında;
- Tansiyon düşüklüğü,
- Hızlı ve zayıf nabız,
- Solunum güçlüğü,
- Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,
- Endişe ve huzursuzluk hali,
- Baş dönmesi,
- Dudak çevresinde solukluk ve morarma,
- Susuzluk hissi,
- Bilinç seviyesinde azalma,
gösterilebilir.
Eğer çevrenizde yukarıdaki belirtilerin birini veya birkaçını gösteren bir kişi varsa ve İlk Yardım Sertifikası sahibi bir İlkyardımcı iseniz eğitimde size öğretilen Şokta İlk Yardım prosedürünü uygulayıp hemen 112 Acil Servisi arayarak tıbbi destek talep ediniz.
Şok Pozisyonu Nasıl Verilir
İnsanlarda kalp – damar sisteminin yaşamsal organlara gerekli miktarda kanlanma yapamaması durumunda görülen ve tansiyon düşmesine de yol açan akut dolaşım yetmezliğine Şok denir.
İlk Yardım Eğitimi almış kişiler karşılaştığı bu tarz durumlarda bulguları değerlendirerek kişinin Şok geçirip geçirmediğine kanaat getirecek bilgiye sahip olur. Bu kanıya varan kişinin zaman kaybetmeden hastayı Şok Pozisyonuna getirmesi gerekir.
Şok Pozisyonu şok geçiren hastanın tıbbi destek gelene kadar bekletilmesi gereken fiziksel durumdur. Hastayı Şok Pozisyonuna getirdikten sonra hemen 112 Acil Servis aranarak yardım istenmelidir. İlk Yardım Sertifikası alan her birey bu hususta bilgi sahibi olmaktadır. (İzmir İlk Yardım)
Rahatsızlanan kişi gözlendiğinde Şok Belirtileri tespit edilirse kişiye zaman kaybedilmeden Şok Pozisyonu verilmelidir.
Hastaya Şok Pozisyonu verirken adım adım aşağıda belirttiğimiz süreci uygulayabilirsiniz;
- Hasta sırt üstü olacak şekilde dümdüz yatırılır.
- Yaralının bacakları yaklaşık 30 cm. kadar yukarı kaldırılır.
- Hastanın bacaklarının altına destek olması için çarşaf, battaniye, yastık, kıvrılmış giysi gibi bir cisim konulur.
- Kişinin üstü örtülerek ısınması sağlanır.
- Yardım gelinceye kadar yaralının yanında kalınır.
- Belli aralıklarla (3 ila 4 dakikada bir) hastanın yaşamsal bulguları değerlendirilir.
Şok geçirdiğini tespit ettiğiniz hastayı hemen Şok Pozisyonuna getirip 112 Acil Servisi arayınız. Sağlık personeli bölgeye ulaşana kadar yukarıda belirttiğimiz prosedüre uygun hareket ediniz.
Şokta İlk Yardım
İnsanlar geçirdikleri kazalar veya farklı nedenler sonucunda Şok haline girebilirler. Bu durumda olduğu tespit edilen ve Şok Belirtileri gösteren kişilere doğru müdahale yapılmaması halinde hayati tehlikeler ortaya çıkmaktadır.
Uzun yıllardı Sağlık Bakanlığı onaylı İlk Yardım Eğitimleri veren SARIZEYBEK İlk Yardım Kursu olarak İzmir de yüz yüze vermeye devam ettiğimiz eğitimlerimizde teorik ve uygulamalı olmak üzere Şokta İlkyardım konusunu da işlemekteyiz.
Şokta İlk Yardım uygulama basamakları;
- Kişi kendisinin ve çevresinin güvenliğini sağlar,
- Hasta sırt üstü yere yatırılır,
- Hava yolunun açıklığı sağlanarak sağlıklı solunum imkanı oluşturulur,
- Yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
- Eğer hastada kanama varsa hemen durdurulur,
- Hastaya Şok Pozisyonu verilir,
- Yaralının üstü örtülerek sıcak tutulur,
- Hasta hareket ettirilmemeye çalışılır,
- 112 Acil Servis aranarak hastanın hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevk edilmesi sağlanır,
- Yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.
şeklinde belirtilebilir.
Şok Çeşitleri
İnsanlarda vücut sistemi içerisinde kalp ve damar döngüsünün sağlıklı şekilde tamamlanamaması sonucunda kalp damarlara yeterince kan basıncı uygulayamaz. Dolaşım yetmezliğine yol açan bu rahatsızlık Şok olarak ifade edilir.
Şok sebebiyle tansiyonu düşen hastada belli bir süre sonrasında akut dolaşım yetmezliği ve vücut kasılmaları oluşur. İnsanlarda 4 farklı nedenle oluşabilen Şokun buna bağlı 4 farklı türü bulunmaktadır.
Şok Çeşitleri arasında;
- Kardiyojenik Şok
- Hipovolemik Şok
- Toksik Şok
- Anaflaktik Şok
gösterilebilir.
İnsanların dolaşım sisteminin akut ve kompleks bir şekilde fonksiyonunu yerine getirememesi sonucu dokuların ihtiyacı olan oksijen ve diğer besin maddelerinin sağlanamaması Şok olarak adlandırılır.
Tüm Şok vakalarında kişinin kan basıncı düşmüştür. Kanı dokulara perfüze edecek yeterli basınç yoktur. Şok kişinin hayatını tehdit eden bir olaydır.
İnsanların Şoka girmesine neden olacak başlıca durumlar arasında;
• Ağır infeksiyonlar,
• Yerel güçlü travmalar,
• Anoksi,
• Zehirlenmeler,
• Kanama,
gösterilebilir.
Şok oluşabilmesi için kanamanın hızı ve niceliği önemlidir. Kısa sürede kaybedilen az miktarda kan şok yapabilir ya da bunun tersi olan uzun sürede çok miktarda kan şok meydana getirmeyebilir.
Şok yaşayan kişilere yapılması gerekenler arasında;
• Kişi kendisinin ve çevresinin güvenliğini sağlar,
• Hasta sırt üstü yere yatırılır,
• Hava yolunun açıklığı sağlanarak sağlıklı solunum imkanı oluşturulur,
• Yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
• Eğer hastada kanama varsa hemen durdurulur,
• Hastaya Şok Pozisyonu verilir,
• Yaralının üstü örtülerek sıcak tutulur,
• Hasta hareket ettirilmemeye çalışılır,
• 112 Acil Servis aranarak hastanın hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevk edilmesi sağlanır,
• Yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.
gösterilebilir.
Şokun 3 evresi vardır.
• Kompanse (Evre 1) : Kompansatuar mekanizmalar devreye girer. Kalp daha hızlı çalışır, böbrekler su tutar ve idrar çıkışı azalır.
• Dekompanse (Evre 2) : Kompansasyon mekanizmaları yetersiz kalır.
• İrrversibl (Evre 3) : Kalıcı organ hasarına neden olmuştur.
İnsanlarda ağır sonuçları olan ve hayati risklere yol açan, akut dolaşım yetmezliği sebebiyle ortaya çıkan durum Şok olarak ifade edilmektedir.
Şok geçiren kişilerde solgunluk, nemlilik, nabızda zayıflama - hızlanma, kusma, solunumda zorluk çekme, idrarda azalma, bilinç bulanıklığı hatta tamamen bilinç kaybı gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca Şok geçiren hastaların beynindeki dolaşım bozukluğuna bağlı olarak huzursuzluk, saldırganlık, bulantı ve uyuklama gibi belirtiler de görülebilir.
İnsanların Şoka girmesine neden olacak başlıca durumlar arasında;
• Ağır infeksiyonlar,
• Yerel güçlü travmalar,
• Anoksi,
• Zehirlenmeler,
• Kanama,
gösterilebilir.
Şok oluşabilmesi için kanamanın hızı ve niceliği önemlidir. Kısa sürede kaybedilen az miktarda kan şok yapabilir ya da bunun tersi olan uzun sürede çok miktarda kan şok meydana getirmeyebilir.
Şok Çeşitleri şunlardır;
• Kardiyojenik Şok
• Hipovolemik Şok
• Toksik Şok
• Anaflaktik Şok
• Septik Şok
Şok pozisyonunda yatan hasta hareket ettirilmemeli, sıcak tutulmalı, hastanın endişe ve korkuları giderilmelidir.
Bir kazazedenin şoka girdiği,
• Cildinin soğuk olması,
• Dudak çevresinde soluk ve morluk olması,
• Başının dönmesi,
• Susuzluk hissi oluşması,
• Bilinç düzeyinin düşmesi,
gibi belirtilerin gözlemlenmesi ile anlaşılmaktadır.
Şok Pozisyonu hasta veya yaralıda bacaklardaki kan akımını azaltıp beyin ve iç organlara kan akışını artırmak amacıyla kullanılır. Kanaması bulunan hastalar da Şok Pozisyonu ile yardım gelmesini beklerler.
Kardiyojenik Şok kalbin pompa yeteneğinin azalması sonucu gelişen yetersiz doku perfüzyonudur. Bu durumun oluşmasına neden olan durum sol ventriküler yetmezlikle giden akut miyokard infarktüsüdür.
Vazomotor tonüsün kaybına neden olan sempatik denervasyonda nörojenik şok gelişir. Ciddi kafa travması, spinal kord yaralanması, farmakolojik sempatik blokaj, yüksek spinal anestezi nörojenik şoka neden olur.
İlerleyici şok da denilir. Kompanzasyon mekanizmaları yetersiz kaldığından vital organların yeterli kan akımı için gerekli kan basıncı sağlanamaz. İleri derecede vazokonstrüksiyon ve kalp debisinde düşme gerçekleşir. İlerleyici uç organ disfonksiyonu sonucunda geri dönüşümsüz organ hasarı ve ölüm meydana gelir.
Hipovolemik şok, intravasküler volümün azalması sonucu yetersiz doku perfüzyonunun ortaya çıkmasıdır. Şok, fizyopatolojisi tam olarak bilinmemekle beraber, organizmanın homeostazisi sağlamak için gösterdiği, nöroendokrin, metabolik ve immünolojik olaylar yumağıdır. Klinik olarak hipovolemik şokun 4 evresi vardır.
Hipovoleminin belirtileri sıvı kaybının miktarına bağlıdır, hafif kayıplarda halsizlik, bulantı, baş dönmesi, şiddetli kayıplarda hipotansiyon ve şok izlenebilir. Bilinç bozuklukları görülebilir. Yetişkinlerde sıvı azalmasının en pratik belirtisi dil ve ağız kuruluğudur.
